Lekcja 8
Temat: Na straży prawa.

Aby prawo chroniło dzieło, nie musi ono posiadać żadnych znamion sztuki. Wystarczy, że ma charakter indywidualnej twórczości.  W internecie chronione więc są nie tylko teksty czy grafika, ale także sam projekt witryny, kompozycja kolorystyczna, czy choćby unikatowy, autorski zbiór odsyłaczy.

Prawo autorskie:
Pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi dowolnego utworu, upoważniające go do decydowania o sposobie użytkowania dzieła i czerpania z niego korzyści.
W Polsce aktem normatywnym w tej kwestii jest Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r.
Prawa autorskie dzielimy na:
- osobiste (niezbywalne, jak: prawo do uznawania autorstwa utworu, sygnowania utworu
  nazwiskiem lub pseudonimem autora, nienaruszalności treści i formy utworu bez zgody jego 
  autora, decydowania o terminie i sposobie pierwszego publicznego udostępnienia utworu, 
  nadzoru   nad sposobem korzystania z utworu),
- majątkowe (zbywalne, jak: prawo od osobistego wykorzystywania utworu na wszelkie sposoby, 
  rozporządzania nim na wszelkie sposoby, wynagrodzenia za korzystanie z jego utworu).

Utwór:
Każdy przejaw działalności twórczej mający indywidualny charakter, występujący w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu prezentacji. Każdy utwór tak rozumiany jest chroniony przez prawo od samego początku jego powstania, nawet gdy jest nieukończony. Autor utworu nabywa prawo do ochrony automatycznie, bez konieczności dopełnienia jakichkolwiek starań i formalności.

Przepisy polskiego prawa autorskiego wyróżniają trzy typy utworów:
- pierwotne (stworzone oryginalnie przez autora lub grupę autorów),
- opracowania (różnego rodzaju modyfikacje utworu pierwotnego: tłumaczenia, przeróbki, 
  streszczenia itp.),
- inspirowane (nowe utowry, które powstały w efekcie kontaktu z utworem pierwotnym, jednak 
  różnią się od niego w takim stopniu, że bez żadnych wątpliwości są dziełami o indywidualnym 
  charakterze).


Licencja:
Dokument prawny lub umowa określająca warunki korzystania z utworu, którego dotyczy.
Typy licencji:
- Freeware  - program rozpowszechniany na tej licencji jest bezpłatny, autor zachowuje swoje 
  prawa autorskie, jeśli udostępniamy taki program innych, należy podać informację o jego 
  autorze, 
- Domena publiczna  -  autor przekazuje produkt nieodstępnie jako swego rodzaju dobro publiczne, 
  zrzekając się jednocześnie praw majątkowych (Adware, Cardware),
- GNU General Public Licence  -  powszechna licencja publiczna, program nią objęty musi być 
  rozpowszechniany wraz z kodem źródłowym, każdy ma prawo go modyfikować i udoskonalać,
- Shareware  -  autor zgadza się na krótkotrwałe używanie produktu bez opłat w celu 
  przetestowania,         
- Demo  -  zubożona przez autorów wersja programu, która jest udostępniana w celu 
  rozreklamowania produktu,
- Trial  -  w pełni funkcjonalne programy dystrybuowane na tej licencji mogą być używane tylko 
  przez z góry ustalony czas,
- OEM  -  nazwa stosowana najczęściej w odniesieniu do producentów komputerów osobistych, z 
  oprogramowaniem nierozerwalnie związanym z komputerem, na którym jest ono zainstalowane,
- Donationware  -  oprogramowanie na tej licencji może być dowolnie modyfikowane, kopiowane i 
  dystrybuowane pod warunkiem zapłacenia autorowi symbolicznej kwoty,
- Abandonware  -  licencja dotycząca oprogramowania, którego autor nie rozwija dalej lub 
  zrezygnował  z jego obsługi,
- Firmware  -  licencja ta obejmuje oprogramowanie sterujące sprzętem komputerowym, które jest 
  umieszczone w nim na stałe,  np. we wlutowanym układzie pamięci,  
- Licencja jednostanowiskowa  -  uprawnia do zainstalowania programu tylko na jednym 
  komputerze i zakazuje dalszego jego udostępniania,
- Licencja grupowa  -  zezwala na użytkowanie programu w sieci lub w zestawie komputerów, 
  zazwyczaj jest określana ich liczba.

Podstawowe typy licencji CC (Creative Commons) :

1.
Uznanie autorstwa (BY):  zezwala na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie utworu oraz jego pochodnych pod warunkiem umieszczenia informacji o twórcy.

2.
Użycie niekomercyjne (NC): pozwala na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie utworu oraz jego pochodnych, ale tylko w celach niekomercyjnych.

3.
Bez utworów zależnych (ND): zezwala na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie wyłącznie niezmienionych kopii utworu.

4.
Na tych samych warunkach (SA):  zezwala na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie utworu i jego pochodnych, pod warunkiem, że uczynimy to na takiej samej licencji.      
     


 Prawo autorskie zostało ukształtowane w XIX w., uregulowane przez międzynarodową umowę podpisaną w Bernie w 1866, tzw. konwencję berneńską oraz genewskiej konwencji powszechnej z 1952 (uaktualnienie w 1971). Polska jest stroną obu konwencji od 1919. Najnowsze przepisy o prawie autorskim wprowadzono w Polsce w 1994.

Zadanie 1.

Aby dostrzec istotne różnice pomiędzy autorskimi prawami osobistymi i prawami majątkowymi uzupełnij tabelę:

Prawo autorskie
Autorskie prawa osobiste	Autorskie prawa majątkowe
Nie można go scedować	można je scedować na osoby trzecie
nigdy nie wygasają	Wygasają po 70 latach od śmierci autora
Nie można się ich zrzec	można się ich zrzec
Nie można go wycenić	można je wycenić
zawsze wiążą się z ich autorem	Nie zawsze wiążą się z ich autorem

Zadanie 2.

Rozstrzygnij prawdziwość stwierdzeń zawartych w tabeli:

Stwierdzenie	prawda	fałsz
Mogę umieścić cytaty z biografii Steve’a Jobsa autorstwa Waltera Isaacsona w swoim wypracowaniu na temat ery post-PC.	X
Mogę bez zgody autora zacytować w całości wiersz Czesława Miłosza w wypracowaniu na temat jego poezji.	X
Mogę udostępnić na swoim dysku Dropobox jeden z utworów muzyczny z zakupionej legalnie przeze mnie płyty.	X
Mogę przesłać znajomym pocztą elektroniczną fragment nagranej przez mnie audycji telewizyjnej.	X
Mogę umieścić na szkolnej witrynie zdjęcia szkolnego zespołu muzycznego, który wystąpił na niedawnej szkolnej imprezie.	X
Mogę przedstawić szkolnemu psychologowi rysunki swojego brata, na których umieścił on dziwne czarne maski.	X
Mogę przedstawić na lekcji prezentację pobraną z serwisu profesor.pl.		X
Mogę korzystać z kopii płyty z grą „The SIMS” podczas grania, by uniknąć porysowania oryginalnego CD.		X
Mogę udostępnić w domowej sieci utwory muzyczne zgromadzone w programie iTunes na swoim komputerze.	X
Mogę przesłać koledze zdjęcie zakochanej pary siedzącej w parku, zrobione osobiście przeze mnie swoim telefonem komórkowym.		X
Mogę umieścić w sieci P2P program typu freeware.	X
Mogę bez ograniczeń umieść na swojej stronie internetowej wiersz jeden z rozdziałów Harrego Pottera.		X
Mogę umieścić grafiki i zdjęcia znalezione w internecie w tworzonej przez siebie prezentacji multimedialnej, pod warunkiem, że jej nikomu nie pokażę.	X
Mogę pobrać wybrany utwór ze strony znanego artysty i udostępnić go na swojej stronie internetowej, podając jego źródło.		X
Mogę wraz z klasą obejrzeć film pobrany z serwisu chomikuj.pl.		X
Mogę ten sam film obejrzeć z siostrą na jej komputerze w domu.	X

Zadanie 3.

Odszukaj i zaproponuj bezpłatne odpowiedniki znanych komercyjnych aplikacji:

Program komercyjny	Propozycja bezpłatnego zastępnika
Microsoft Word	OpenOffice - Writer
	Lotus Symphony Documents
Microsoft Excel	OpenOffice – Calc
	Lotus Symphony Spreadsheets
Adobe Photoshop	PhotoFiltre
	GIMP
CorelDRAW	Inkscape
	Xara Xtreme
Microsoft Outlook	Mozilla Thunderbird
	DreamMail
Adobe Dreamweaver	Aptana Studio
	Microsoft SharePoint Designer 2007
WinZip	TUGZip
	IZArc
Nero Platinum	Ashampoo Burning Studio
	CDBurnerXP
3D Max	Blender
	trueSpace

 

Zadanie 4.

Znajdź w internecie serwis udostępniający bezpłatnie zdjęcia. Zapoznaj się z warunkami korzystania ze zdjęć umieszczonych w tym serwisie. Nauczycielowi prześlij adres tego serwisu i jedną ze znalezionych w serwisie grafik. Do grafiki dołącz krótki opis licencji z nią związanej.

http://www.fotoomnia.pl

 Bezwzględnym warunkiem nieodpłatnego korzystania z materiału zamieszczonych na portalu fotoomnia.pl, jest zamieszczenie w sąsiedztwie tego materiału, w widoczny sposób informacji o autorze materiału /nazwisko lub wskazana przez autora materiału strona www, zamieszczone wraz z materiałem na stronie fotoomnia.pl/ oraz informacji: „www.fotoomnia.pl”

autor: Jurand
strona: www.fotoomnia.pl

Zadanie 5.

Sprawdź, na podstawie jakiej licencji są rozpowszechniane poniższe programy:

Nazwa programu	Rodzaj licencji
Gimp	GNU GPL
LibreOffice	LGPLv3
Skype	Freeware
Gadu-Gadu	Adware
Mozilla Firefox	MPL / GNU GPL / LGPL
VLC Player	GNU GPL
Blender	GNU GPL
Apple iTunes	Freeware
Inkscape	GNU GPL